Jeśli wypatrzycie na wodzie kaczkę, która zachowuje się jak korek od butelki lub nadzwyczaj pobudzony płetwonurek, prawdopodobnie będzie to Czernica.
Porównanie z płetwonurkiem jest w przypadku Czernic naprawdę uzasadnione. Czernice są kaczkami nurkującymi czyli tzw. grążycami i zanurzają się w poszukiwaniu pokarmu nawet do głębokości 7 metrów. Pod wodą odbywa się przeważająca część ich żerowania. Żywią się drobnymi zwierzętami: mięczakami, skorupiakami, owadami, a rośliny traktują jako uzupełnienie swojej diety. Chętnie zjadają nasiona, pędy i liście. Drobne kąski zjadane są pod wodą, a większe po wypłynięciu na powierzchnię.
Czernica jest pokarmowym specjalistą – wykorzystuje swój talent do nurkowania i eksploatuje te głębokości, które są niedostępne dla innych gatunków. Np. Krzyżówka zwykle nie sięgnie pod wodą dużo głębiej niż ok. pół metra. Dlatego żywi się pokarmem na wodach bardzo płytkich. Korzysta też z miejsc, gdzie roślinność (i związane z nią gatunki drobnych zwierząt) unosi się blisko powierzchni wody. Dzięki temu Czernice mają głębsze strefy wody dla siebie. W tak fantastyczny sposób działa różnorodność gatunkowa w przyrodzie: poszczególne gatunki wykorzystują swoje własne nisze pokarmowe.
Czernice potrafią pozostać pod wodą nawet do pół minuty, a wynurzają się podobnie do plastikowej kaczki w wannie: szybko, gwałtownie i z lekkim podskokiem na powierzchni: ‘plum!’ Woda spływa po ich piórach zaraz po wypłynięciu, tworząc malownicze duże krople, które pięknie lśnią w słońcu. Czernica jest modelową ilustracją powiedzenia o tym, że coś spływa jak woda po kaczce.
Tę znakomitą wodoodporność uzyskują Czernice dzięki bardzo starannej pielęgnacji swoich piór. Pomaga im w tym oleista wydzielina produkowana przez tzw. gruczoł kuprowy znajdujący się u nasady ogona. Czernice oraz inne ptaki nurkujące rozprowadzają ją dziobem w celu natłuszczenia piór i ochrony ich przed nasiąkaniem wodą. Wiele wskazuje na to, że odporność piór na wodę ptaki osiągają głównie za pomocą naładowania elektrostatycznego dobrze natłuszczonych piór wytwarzanego podczas bardzo częstego przeczesywania i muskania ich dziobem.
Samce Czernicy są czarno-białe z metalicznym fioletowym połyskiem na czarnych piórach. Samice są kasztanowo-brązowe. Zarówno kaczory, jak i kaczki mają z tyłu głowy charakterystyczny czub. Ozdoba ta, złożona z długich, zwisających piór, szczególnie rzuca się w oczy u kaczorów w szacie godowej (od późnej jesieni – do wczesnego lata).
Jako gatunek lęgowy Czernica pojawiła się w Polsce najprawdopodobniej dopiero w XIX wieku, jednak od tego czasu zasiedla kolejne biotopy, dobrze radząc sobie w nowych miejscach. Jej tradycyjnym środowiskiem są jeziora, stawy i starorzecza – najchętniej z gęstymi szuwarami na obrzeżach. Coraz częściej zasiedla także okolice ludzkich osiedli i miejskie parki. Ta elastyczność nie zapobiega jednak gwałtownemu spadkowi jej populacji. Według danych Państwowego Monitoringu Środowiska, liczebność Czernicy w Polsce w latach 2007-2012 zmniejszyła się o więcej niż połowę.
Czy tej sytuacji potrafimy znaleźć jakiekolwiek uzasadnienie na to, aby ta naprawdę urocza kaczka pozostawała gatunkiem łownym? Jej zabijanie nie służy przecież niczemu poza dość oryginalną formą „rekreacji” niektórych osób…
Wielkość krajowe populacji szacowana jest na 2-8 tys. par. Badania monitoringowe pokazują znaczne wahania liczebności krajowej populacji. Lokalnie notowano regresy rzędu 50-95% na przestrzeni dwóch dekad. Przykładowo na stawach rybnych w dolinie Baryczy regres populacji sięga około 50%, a lokalnie nawet 80%. Gwałtowny spadek polskiej populacji Czernicy odbiega od trendu dla całej Europy, gdzie gatunek uznawany jest za stabilny.
